Stroom besparen in 1942 en voorbereiden op crisis in 2024.

De geschiedenis herhaalt zich:

In tijden van crisis lijken boodschappen van overheden opvallend veel op elkaar, ongeacht de historische periode.
Een propagandafilm uit 1942 en een recente video van de NPO uit 2024 laten zien hoe autoriteiten burgers proberen te overtuigen van hun verantwoordelijkheid in het collectief aanpakken van dreigingen.
Hoewel de context en technologie verschillen, zijn de onderliggende thema’s bijna onveranderd.

De Duitse propagandafilm uit 1942 had een duidelijke boodschap: bespaar stroom, zodat deze kan worden ingezet voor de oorlogsindustrie.
In de beelden werd nadruk gelegd op huishoudelijke gewoonten. Het licht uitdoen in lege kamers, het vermijden van overbodig strijken en het beperken van verwarming waren allemaal kleine acties met een groot doel.
Het belang van collectiviteit werd benadrukt: als iedereen meewerkte, konden de productiemachines blijven draaien en de frontlinies worden voorzien van wapens en munitie.
De toon van de film was directief, bijna dwingend, en richtte zich op plichtsbesef.

In 2024 resoneert een vergelijkbare toon in de voorlichtingsvideo van de NPO, waarin Nederlanders worden aangespoord zich voor te bereiden op een mogelijke crisis.
Dreigingen zoals cyberaanvallen, sabotage en zelfs een nucleaire aanval worden genoemd.
De video, geïllustreerd met beelden van lege supermarktschappen en waarschuwingen van prominente politici, roept op tot zelfredzaamheid.
Het aanschaffen van noodpakketten en het voorbereiden op stroomuitval worden gepresenteerd als cruciale stappen.
Net als in 1942 benadrukt de overheid dat individuele acties bijdragen aan een groter collectief belang.

De overeenkomsten zijn onmiskenbaar.
Zowel in 1942 als 2024 wordt de kracht van collectieve actie benadrukt.
De autoriteiten doen een beroep op de verantwoordelijkheid van de burger, met een duidelijke boodschap: jouw kleine bijdrage kan een groot verschil maken.
Tegelijkertijd wordt angst als motief gebruikt.
Waar in 1942 de oorlogsdreiging en het gevaar van een nederlaag werden uitgelicht, draait het in 2024 om de kwetsbaarheid van moderne samenlevingen in een wereld vol geopolitieke spanningen.

Toch zijn de verschillen ook opvallend.
In 1942 werd de boodschap gebracht in een totalitair regime waar discussie nauwelijks mogelijk was.
De bevolking had weinig keuze dan te gehoorzamen.
In 2024 daarentegen leidt de boodschap tot discussie en kritiek.
Sommige mensen beschouwen de NPO-video als nuttige voorlichting, terwijl anderen het bestempelen als angstzaaierij.
De vrije samenleving van vandaag biedt ruimte voor twijfel en debat, iets wat in 1942 ondenkbaar was.

Hoewel de context fundamenteel anders is, blijft de kernvraag dezelfde: hoe effectief is een overheidscampagne die een beroep doet op collectieve verantwoordelijkheid?
De geschiedenis toont aan dat dergelijke boodschappen alleen werken als ze de juiste balans vinden tussen bewustwording en vertrouwen.
Wat we kunnen leren, is dat herhaling van geschiedenis soms onvermijdelijk lijkt, maar hoe we ermee omgaan, kan veranderen.

In 2024 ligt de keuze bij de burger zelf, een vrijheid die we niet moeten onderschatten.■

Clip:

NPO: https://www.linkedin.com/posts/frits-corpelijn-64421627_crisisinbeeld-nieuwsstudio-aiart-activity-7275010193300586496-H4v3?utm_source=share&utm_medium=member_desktop

Boeken tip: https://www.boekengilde.nl/boekenshop/lotuses-and-clogs/