Johan Op De Beeck: Leopold II - Het Hele Verhaal (Klara Podcast Aflevering 6)

Henry Morton Stanley is voor Leopold II de juiste man op het juiste moment. Het is 1878 en Stanley lobbyt in Engeland om nog meer exploraties te kunnen maken in Congo. Zonder succes. De Engelsen zijn maar weinig onder de indruk van zijn prestaties. Voor Leopold is het dus het ideale moment om Stanley voor zijn kar te spannen. AIA-secretaris-generaal Greindl waarschuwt zijn baas ervoor dat al die moeite waarschijnlijk vergeefs is. België zal immers nooit meewerken aan zulke onderneming. Het advies valt in dovemansoren en Stanley wordt ingehuurd.

In het paleis is de temperatuur ondertussen onder het vriespunt gezakt. De koning is onaanspreekbaar geworden en Marie Henriette maakt zich grote zorgen over de financiële implicaties van Leopolds plannen. Hij maakt van zijn Afrika-ondernemingen een ware organisatorische poppenkast : het AIA, het AIC, het CEHC, het is een kluwen van jewelste. Precies zoals Leopold het graag ziet. In een brief aan één van zijn medewerkers schrijft hij het letterlijk.

“We moeten ervoor zorgen dat het niet al te duidelijk is dat de Association du Congo en de Association Africaine twee verschillende zaken zijn. Het publiek begrijpt dat niet. Het zal ervan uitgaan dat er sprake is van twee fases, waarvan de eerste niet meer van belang is.”

1879. Stanley vertrekt naar Afrika voor zijn eerste missie in opdracht van Leopold. De instructies van de vorst laten niets aan de verbeelding over.

“Het gaat niet om Belgische kolonies. Het gaat om het oprichten van een nieuwe, zo groot mogelijke staat en om het bestuur daarvan. Het moet duidelijk zijn dat er in dit project geen sprake van kan zijn de negers ook maar de geringste vorm van politieke macht toe te kennen. Dat zou belachelijk zijn. De blanken, die de posten leiden, hebben alle macht in handen.”

Stanley beschrijft met ontzetting de vreselijke taferelen die zich in Congo afspelen. Maar ook via andere bronnen komen verslagen binnen van gruwelijkheden en kannibalisme. Tegelijkertijd verschaffen deze ‘bevindingen’ het idee dat het donkere continent zich goedschiks of kwaadschiks heeft te onderwerpen. Uit zijn geschriften blijkt dat ook Stanley die mening is toegedaan.

“Alleen door te bewijzen dat we superieur zijn aan de wilden, niet alleen door onze macht om hen te doden maar door onze hele manier van leven, kunnen we hen onder controle krijgen zoals ze nu zijn, in hun huidige stadium; het is noodzakelijk voor hun eigen welzijn, zelfs meer dan het onze."

Onverwacht stuurt Frankrijk een eigen expeditie naar het Congobekken. Pierre Savorgnan de Brazza maait het gras weg voor de voeten van Stanley door er zelf contracten af te sluiten met inheemse staatshoofden. De oprichting van een station dat later Brazzaville zou gaan heten kan niet vermeden worden. De koning is razend.

Leopold broedt op een volgende zet. Vermits in Midden-Afrika ook alles draait om een machtsevenwicht tussen de grootmachten, zendt hij een gezant naar Berlijn om aan te dringen op een conferentie. Leopold wil de AIC-grenzen, uitgetekend door Stanley officieel laten bekrachtigen, en zo de AIC een officiële status geven. Dat alles onder het mom van de oorlog tegen ‘de slavenhandel’. Bismarck beseft meteen dat het om een ‘Schwindel’ gaat. Anderzijds heeft Bismarck ook geen alternatief. Hij vindt Leopold best sympathiek, maar ook dwaas. Als Leopold dan toch zo gek is om zijn fortuin te riskeren in Midden-Afrika, kan hij dit maar beter laten gebeuren.

Op 26 februari 1885 wordt de Akte van Berlijn getekend. De akte regelt een immense vrijhandelszone in het Congobekken en maakte het tot een neutraal territorium. Verder verklaart de akte de oorlog aan de slavernij. De akte bevat slechts één vervelend artikel : Art 17 geeft de grootmachten het recht om een internationale commissie op te richten die toezicht moet houden op de vrijheid van handel en scheepvaart in Congo. Daardoor kan Leopold geen douanerechten innen op de Congostroom. Een tikkende tijdbom.

Volg Johan Op De Beeck op Twitter: https://twitter.com/johanopdebeeck

Volg op Twitter: https://twitter.com/BasedCongo

Koop Boek: https://www.standaardboekhandel.be/p/leopold-ii-9789463962094

#JohanOpDeBeeck #LeopoldII #HetHeleVerhaal